Batıl İnançlar Nedir?
Batıl inançlar, davranışlarımızı şekillendirerek ve kararlarımızı etkileyerek yüzyıllardır insanlığın ilgisini çekmiştir. Mantıksız hatta akıl dışı görünseler de, batıl inançlar ve psikoloji arasında büyüleyici bir ilişki vardır.
Bilimin ilerlemesine rağmen, bu asırlık gelenekler, gizemleriyle bizi şaşırtarak devam ediyor. Bu blogda, batıl inançlar ve psikoloji arasındaki karmaşık bağlantıyı keşfederek, kalıcılıklarına ve etkilerine katkıda bulunan temel faktörlere ışık tutmayı hedefliyoruz. Batıl inançlar genellikle insanın örüntüleri algılama ve ilgisiz olaylar arasında ilişkiler kurma eğiliminden kaynaklanır. Yanıltıcı korelasyon olarak bilinen bu bilişsel önyargı, yalnızca rastlantısal olan olaylara neden-sonuç ilişkileri atfetmemize yol açar. Örneğin, başarılı bir oyun sırasında belirli bir çift çorap giyen bir sporcu, çorap ile sonuç arasında mantıksal bir bağlantı olmamasına rağmen, çorapların iyi şans getirdiğine inanabilir. Beynimiz, var olmayabilecek olsa bile anlam ve düzen arayarak batıl inançlara yol açar.
Batıl İnançların Psikolojisi Bizi Nasıl Etkiler?
Batıl inançların düşüncelerimiz, duygularımız ve davranışlarımız üzerinde derin bir etkisi vardır ve dünyayı nasıl algıladığımızı ve onunla nasıl etkileşim kurduğumuzu etkiler. Bilinçli olarak kabul etsek de etmesek de, bu inançlar karar alma süreçlerimizi şekillendirir, psikolojik rahatlık sağlar ve kontrol duygusuna katkıda bulunur.
Batıl İnançların Psikolojisinin Pozitif ve Negatif Etkileri Neler Olabilir?
Pozitif etkileri olarak duygusal anlamında rahatlık, güvende hissetme ve kendini o kültüre ait hissetme sayılabilir. Aynı zamanda kişi batıl inançlarla birlikte baş etme mekanizması da geliştirebilir.
Negatif yönlerini incelediğimizde ise kaygı ve bağımlılık unsurlarını görebiliyoruz. Çünkü kişiler, sahip oldukları batıl inançları olmayınca kaygılanır ve durum başarısızlıkla sonuçlanır. Bu da batıl inançların pekişmesine neden olur.
Diğer bir negatif durum ise mantıksız karar vermedir. Batıl inançlara inanmak, kanıt veya mantıktan ziyade asılsız inançlara dayalı irrasyonel karar vermeye yol açabilir. Önemli seçimler yapmak için batıl inançlara güvenmek, eleştirel düşünmeyi engelleyebilir ve yetersiz sonuçlara yol açabilir.
Batıl İnançlar Ve Güvercin Deneyi
Psikolog Frederic Skinner güvercinlerle batıl inançlar hakkında bir çalışma yapıyor. Bu çalışmada güvercinlerin şartlanma yoluyla batıl inançlar geliştirdiğini görüyor. Yaptığı deneyde ilk olarak güvercini kafese koyup 15 saniye aralıklarla kafesin içerisine yem atıyor. Bir süre sonra güvercinin beklenmedik davranışlarda bulunduğunu; kuyruğunu salladığını, etrafında hızla döndüğünü, kanatlarını çırptığını gözlemlemiştir. Güvercin kafese yem atıldığı sırada hangi hareketi yapıyorsa; yemin, o hareket sayesinde geldiğini düşünmüştür. Bu sebeple tesadüfen yaptığı davranışları tekrarlayarak yemin gelmesini beklemiştir. Çünkü; tesadüfi eylem sonucunda yarar sağlanan davranış pekişir ve bu davranışın tekrarı ve devamlılığı bu şekilde sağlanır.
Batıl inançlar psikolojik faydalar sunabilse de, bunlara eleştirel yaklaşmak önemlidir. Rasyonel bir zihniyeti ve bilimsel okuryazarlığı teşvik etmek, bireylerin batıl inançların geçerliliğini değerlendirmelerine ve bilinçli kararlar vermelerine yardımcı olabilir. Batıl inançların psikolojik temellerini anlamak, bireylere inançlarını sorgulama ve kanıta dayalı akıl yürütmeye güvenme gücü verebilir. Batıl inançlar derinden kökleşmiş olsa da, eleştirel düşünceyi ve bilimsel anlayışı teşvik etmek, dünyada dengeli bir bakış açısıyla gezinmemize, akılcılığı kucaklarken batıl inançların kültürel önemini kabul etmemize olanak tanır.
Yazar: Psikolog Berfin Gurbet Mutlu
