Temizlik Takıntısı Nedir?
Birçok insan kişisel ve çevresel hijyenine özen gösterir. Bu durum normal olarak düşünülse de bazı kişiler temizlik yapmayı takıntı haline getirebilir ve temizlik yapma konusundaki düşüncelerinin, davranışlarının önüne geçemez. Bu kişileri toplum, “temizlik hastası” olarak adlandırır. Fakat onlar, “Ben titiz değilim insanlar çok kirli” gibi düşüncelere sahip olup, davranışlarında anormal bir durum olmadığını düşünebilirler. Temizlik takıntısı oldukça yaygın görülmesine karşın şu an içinde bulunduğumuz pandemi sürecinde görülme sıklığı artmıştır.
“Temizlik Takıntısı” demek yeterli mi?
Temizlik takıntısı başlığı altında yaşanılan yorucu süreçte, kişilerin gizli bir OKB hastası olabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır. OKB (Obsesif Kompulsif Bozukluk), takıntı bozukluğu durumudur. Kişi, saçma olduğunu bildiği halde aklına gelen düşünceleri durduramaz ve düşüncelerini davranışlarına yansıtır.
Temizlik takıntısının bazı semptomları;
- Kirlenme, eşyaların simetrisi, düzeni obsesyonları
- Temizlenme/yıkama, kontrol etme, sıralama/düzenleme davranışları
Günlük yaşamdan örnek olarak;
- “Kirlidir” düşüncesiyle defalarca meyve ve sebzeleri sadece su ile veya sabun ile yıkama durumu, Her eve gelişinde üstünü kapıda çıkarma ve aynı işlevleri evdeki bireylere de uygulama,
- Her gün evi ayrıntılı temizleme,
- Bir yere dokunmamasına rağmen sık sık el yıkama ya da dezenfekte etme
Bu tip davranışları rutin şekilde devam ettirme durumu kişiyi o eylemlerde takıntılı hale getirir. Bunların sıklığı kişiyi takıntılı temizlik hastası yapabilir.
Temizlik Takıntısının Nedenleri
Beyinde bazı kimyasal değişimler sonucunda ortaya çıkmaktadır. Aynı zamanda, genetik faktörler hastalığın seyrini önemli ölçüde etkilemektedir. Sadece fizyolojik nedenler değil, psikolojik nedenler de hastalığın ortaya çıkışını etkiler. Bunlar; model alınan ebeveyn, travmatik yaşantılar, yalnızlık, suçluluk duyguları, mutsuz ilişkiler gibi duygu ve durumları yaşayan insanlarda temizlik takıntısı görülme sıklığı artmaktadır.
Temizlik Takıntısı Olan Kişiler Sosyalleşebilir Mi?
Bazı insanlar dokunduğu her şeyin kirli olduğunu ve bedeninin kirlendiğini hissederek temizlenme ihtiyacının olduğunu düşünür. Düzenli olarak temizleme ve temizlenme ihtiyacı duyulması durumunda gündelik yaşantısındaki işlevsellik bozulabilir. Çünkü vakitlerinin büyük bir kısmını temizlik yapmakla geçirirler ve böylece herkes gibi sosyalleşemezler.
Temizlik Takıntısı ile Nasıl Başa Çıkabilirsiniz?
- Davranışları etkileyen düşüncelerin ve etraftaki tetikleyici nesnelerin azaltılması ile başlangıç yapılabilir.
- Geçmişi geçmişte bırakıp, anı yaşamak sizlere çok iyi gelebilir. Kişi olumsuz anılara takılı kalınca, düşüncelerinden kaçmak için kendilerini temizliğe verebilir.
- Gevşeme ve nefes egzersizleri tam size göre! Davranışlarınızı tetikleyen düşünceler aklınıza geldiğinde bu egzersizler sizin gerginliğinizi azaltacak ve düşüncelerinizden sıyrılmanıza yardımcı olacaktır.
- Günlük tutabilirsiniz. Böylece gün içerisinde hastalığı tetikleyen davranışlar ile yüzleşerek, temizliğin sıklığını anlayabilirsiniz.
- Yeni etkinliklere katılım sağlanabilir. Örneğin; spora başlamak, resim çizmek, yoga yapmak vb. faaliyetler zamanınızı doldurur ve temizlik yapılacak vakti kısaltır.
- Temizlik takıntınız olduğunu düşünüyorsanız mutlaka bir ruh sağlığı uzmanından yardım talep ediniz.
Yazar: Psikolog Berna Karamahmutoğlu
